जासुसी बेलुनबाट के अमेरिका डराएको छ, चीनले आणविक आक्रमणका लागि गुप्तचर परीक्षणको आशंका

दृष्टिकोण दैनिक सम्बाददाता

१ बर्ष अघि

२0७९ माघ २६ बिहीबार

चीनबाट १२ हजार किलोमिटर टाढा जमिनबाट २४ किलोमिटर उचाइमा रहेको अमेरिकी भूभागमा के गर्न गएको चिनियाँ बेलुन रु चीनले मौसम सम्बन्धी जानकारी सङ्कलन गरिरहेको बताएको छ । अमेरिकी रक्षा मन्त्रालय पेन्टागनले चीनको यो दावीलाई अस्वीकार गरेको हो ।
यस्ता बेलुनको उद्देश्य मौसमको जानकारी सङ्कलन गर्नु वा जासुसी गर्नु मात्र नभएको रक्षा विज्ञहरू बताउँछन् । हुनसक्छ चीनले आणविक आक्रमणका लागि कुनै नयाँ विधि आविष्कार गरिरहेको छ । अमेरिकी रक्षा विशेषज्ञ एचआई सटनका अनुसार जनवरी २०२२ मा पनि यस्तै बेलुन भारतमा घुमेको थियो।

चीनबाट अमेरिकामा जासुसी बेलुन कुन बाटोबाट आयो रु

चिनियाँ जासूस बेलुन २८ जनवरीमा अमेरिकी एयरपोर्ट क्षेत्रमा प्रवेश गरेको देखियो । त्यसपछि फेव्रुअरी ३ मा मोटान्ना क्षेत्रमा उडेको देखियो । यो अमेरिकाको आणविक मिसाइल क्षेत्र हो । सेनाले बेलुनबाट चीनले जासुसी गरिरहेको आशंका गरेको थियो । त्यसयता उनको निगरानी भइरहेको थियो ।
यसपछि शनिबार दिउँसो राष्ट्रपति जो बाइडेनले बेलुनलाई गोली हान्न आदेश दिएका थिए । त्यसपछि बेलुनलाई फ्याँक्दा मानिसलाई कुनै खतरा नहोस् भन्ने क्षेत्रमा पर्खियो ।
क्यारोलिना कोस्टबाट ६ माईलको दूरीमा सबै प्रकारका हवाई यातायात बन्द गरियो । बेलुन ६० देखि ६५ हजार फिटको उचाइमा उडिरहेको बेला अमेरिकी एफ–२२ लडाकु विमानले मिसाइल आक्रमण गरी चिनियाँ जासुसी बेलुनलाई खसालेको थियो ।

जासूस बेलुन किन सजिलै राडारले समात्दैन रु

हामीले कुरा गरिरहेको जासुसी बेलुनको इतिहास दोस्रो विश्वयुद्धसँग सम्बन्धित छ । जापानी सेनाले दोस्रो विश्वयुद्धमा बेलुनबाट अमेरिकामा आगजनी बम प्रहार गरेको थियो ।
यी क्याप्सुल जस्तो बेलुनहरू धेरै वर्ग फिटका हुन्छन् । जसरी चीनको जासुसी बेलुन १२० फिट चौडा र १३० फिट लामो थियो ।
यी बेलुनहरूमा रहेको हेलियम ग्यासका कारण तिनीहरूमा सामान्यतया जमिनबाट ३७ किलोमिटरको उचाइमा उड्ने क्षमता हुन्छ । यस कारणले, तिनीहरू मौसम सम्बन्धित जानकारी सङ्कलन गर्न प्रयोग गरिएको छ । उच्च उचाइमा उड्ने क्षमताको कारण, तिनीहरू जासुसीका लागि पनि प्रयोग गरिन्छ । साथै, तिनीहरू रडार अन्तर्गत आउँदैनन ्।
अमेरिकी वायुसेनाको एयर कमाण्ड र स्टाफ कलेजको २००९ को रिपोर्ट अनुसार, जासूस बेलुनहरूमा उपग्रहहरू भन्दा नजिकको दायरामा ठूला क्षेत्रहरू स्क्यान गर्ने क्षमता हुन्छ। साथै, तिनीहरूसँग लक्षित क्षेत्रमा बढी समय खर्च गर्ने क्षमता छ ।

यो चिनियाँ बेलुन अमेरिकाका लागि किन खतरा थियो रु

चीनको यो जासुसी बेलुन शुक्रबार अमेरिकाको मोन्टाना सहरबाट ६० हजार फिटको उचाइमा उडेको थियो । यस क्षेत्रमा वायुसेनाको क्षेप्यास्त्र र ब्यालिस्टिक मिसाइल विंग छ । यसका अलावा अमेरिकाको वायोमिङ न्यूक्लियर मिसाइल साइट र नर्थ डकोटा न्यूक्लियर मिसाइल साइट नजिक पनि उडेको थियो ।
पेन्टागनले भन्यो कि जासूस बेलुनको मार्गले मोन्टानामा कब्जा गरेको थियो, यसले आणविक क्षेप्यास्त्र साइटहरूमा गुप्तचर सङ्कलन गरिरहेको डर बढाएको छ ।
चीनले शुक्रबार बिहान दाबी गर्यो कि यो एक नागरिक बेलुन हो जुन मौसम जानकारी सङ्कलन गर्न प्रयोग गरिन्छ, तर केही घण्टा पछि, पेन्टागनका ब्रिगेडियर जनरल प्याट्रिक राइडरले भने कि हामीलाई थाहा छ यो जासूस बेलुन हो ।
यस बेलुनबाट चीनले अमेरिका भित्र जासुसी गर्न सक्ने सन्देश दिएको विज्ञहरुले बताएका छन् । सिङ्गापुरको राजारत्नम स्कुल अफ इन्टरनेशनल स्टडिजका बेन्जामिन हो भन्छन् कि चीन अमेरिकाको पछि नरहेको देखाउन चाहन्छ । यससँगै चिनियाँ राष्ट्रपति सी जिनपिङको जनमानसमा विश्वास बढ्नेछ ।
यो बेलुनका कारण अमेरिकी विदेशमन्त्री एन्टोनी ब्लिन्केनले आफ्नो चीन भ्रमण रद्द गरेको तथ्यबाट पनि खतराको अनुमान लगाउन सक्नुहुन्छ । उनी आइतबार देखि २ दिने चीन भ्रमणमा जान लागेका हुन् ।

के यो बेलुनमा परमाणु बम बोक्न सकिन्छ रु

चीनले आणविक हतियार बोक्न यो बेलुन प्रयोग गर्न सक्ने रक्षा विज्ञहरूले दाबी गरेका छन् । अमेरिकी नेतृत्व र नीति फाउन्डेशन द्वारा २०१५ को एक प्रतिवेदनले भन्यो कि शत्रु देश द्वारा प्रहार गरिएको बेलुनले अमेरिकामा आणविक हतियार खसाल्न सक्छ । साथै बिजुली ग्रिड मा हस्तक्षेप गर्न सक्छ ।
यस प्रतिवेदनका लेखक वायुसेना मेजर डेभिड स्टकनबर्गले यस्तो बेलुन केही महिनामै बनाउन र लन्च गर्न सकिने बताएका छन् । सयौं किलोग्रामको हतियारलाई यति उचाइमा पुर्याएपछि रडारले पनि पत्ता लगाउन सक्दैन ।
स्टकनबर्गले शुक्रबार भने कि यो चिनियाँ बेलुन एक प्रकारको ड्राई रन हो जुन अमेरिकालाई रणनीतिक सन्देश पठाउन सुरु गरिएको थियो ।
अमेरिकाको आकाशमा घुमिरहेको बेलुन करिब तीनवटा बस जत्तिकै लामो रहेको रक्षाविद् जोन पराचिनीले बताए ।

यसअघि पनि बेलुनमा बम खसालेका थिए रु

५ मे १९४५ को कुरा हो । अर्थात् दोस्रो विश्वयुद्धमा जर्मनीले आत्मसमर्पण गर्नुभन्दा ३ दिन अगाडि अमेरिकाको ओरेगन राज्यको ब्ले सहरमा ६ जनाको मृत्यु भएको थियो । स्थानीय सञ्चारमाध्यमले मृतकमाथि बारूदले भरिएका ठूला बेलुनहरू खसालिएको बताएका थिए । वास्तवमा यी बेलुनहरू जापानले पठाएको थियो ।
अमेरिकी नौसेनाका पुराना दस्तावेजका अनुसार बेलुन १० मिटर चौडा, २० मिटर अग्लो र हाइड्रोजन ग्यासले भरिएको थियो । यी बेलुनहरू छोड्दा, जापानले प्रशान्त महासागरको वायु प्रवाहको फाइदा उठायो । उनीहरूलाई थाहा थियो कि हावाले उनीहरूलाई सीधै अमेरिका लैजान्छ ।
यी बेलुनहरू धेरै हल्का कागजबाट बनेका थिए, जसमा सेन्सर बम जडान गरिएको थियो । तिनीहरूको ट्युबहरू बारूदले भरिएको थियो र यसको साथमा एक सक्रियता उपकरण पनि जडान गरिएको थियो। यी बेलुनहरू १२ किलोमिटरको उचाइसम्म उड्न सक्षम थिए र एक पटक चार्जमा ७,५०० किलोमिटरसम्म उड्न सक्छन्।
भारत सहित विश्वका अन्य देशमा पनि चिनियाँ बेलुन देखिएका छन् ।
अमेरिकी रक्षा विशेषज्ञ एचआई सटनले जनवरी २०२२ मा चीनको जासुसी बेलुनले भारतको सैन्य आधारको जासुसी गरेको दाबी गरेका छन् । यसै क्रममा अण्डमान निकोबार टापुको राजधानी पोर्ट ब्लेयरमा चिनियाँ जासूस बेलुन उडेको थियो । सो क्रममा उनको तस्विर पनि सामाजिक सञ्जालमा भाइरल भएको थियो ।
त्यसबेला भारत सरकारको तर्फबाट यसबारे कुनै आधिकारिक बयान आएको थिएन । त्यो बेलुन कसको हो भन्ने पनि खुलेको छैन । तर, त्यसबेला पनि चीन आफैंमा शंका लागेको थियो ।
जनवरी ६, २०२२ को स्थानीय सञ्चार संस्था अण्डमान शिखाको रिपोर्टमा यो बेलुन कुन एजेन्सीले आकाशमा उडाएको हो र किन उडाएको हो भन्ने प्रश्न उठाइएको थियो रु यो बेलुन अण्डमानको कुनै एजेन्सीले उडाएको होइन भने जासुसीका लागि पठाइएको हो रु

के अमेरिकाले पनि जासुसीका लागि यस प्रकारको बेलुन प्रयोग गरेको छ

परियोजना जेनेट्रिक्सः अमेरिकी वायुसेनाले दोस्रो विश्वयुद्ध पछि चीन, पूर्वी युरोप र सोभियत संघमा जासुसी गर्न परियोजना जेनेट्रिक्स सुरु गर्यो । यसलाई डब्लुएक्स–११९ एल पनि भनिन्छ ।
जनरल मिल्सले यी देशहरूको गुप्तचर र तस्बिरहरू प्राप्त गर्न १० जनवरी र ६ फेब्रुअरी १९५६ मा ५ विभिन्न प्रक्षेपण साइटहरूबाट ५१६ जासूस बेलुनहरू लन्च गरे ।
त्यसमध्ये ३१ जनाले मात्रै कामको तस्बिर र सूचना पठाएका थिए । यस अवधिमा धेरै बेलुनहरू खसालेका थिए । यी मध्ये धेरै देशले कूटनीतिक विरोध पनि गरेका थिए ।
परियोजना मोगलः सन् १९४७ मा अमेरिकी वायुसेनाले परियोजना मुगुल सुरु गर्यो । यसको उद्देश्य सोभियत संघको परमाणु बमको जासुसी गर्नु थियो ।

यस क्रममा जासुसी बेलुनहरूमा माइक्रोफोनहरू जडान गरिएको थियो । यसको उद्देश्य परमाणु बमको परीक्षणको क्रममा यसको ध्वनि तरंग पत्ता लगाउनु थियो । दैनिक भाष्करमा भास्कर एक्सप्लेनर को आर्टिकललाई रुपमान्तरित गरेर तराई टपमा प्रकाशित गरिएको छ ।